Làng nghề thời hội nhập
Làng ở xã Sơn Đồng, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. Đây là làng nghề điêu khắc gỗ truyền thống, chuyên chế tác tượng Phật và các đồ thờ tự nổi tiếng ở các tỉnh phía Bắc. Nghề tạc tượng ở đây được hình thành từ rất lâu. Thời Pháp thuộc đã có nhiều người thợ ở Sơn Đồng được nhà nước bảo hộ phong tặng danh hiệu nghệ nhân. Những người thợ làm nghề ở Sơn Đồng ngày nay luôn tận tâm, tạo ra những sản phẩm có hồn và những mặt hàng này đã vươn ra đến thị trường quốc tế, được nhiều du khách nước ngoài quan tâm.
Tượng của làng nghề Sơn Đồng nổi tiếng nhất là tượng giả cổ, phục vụ cho nhu cầu trùng tu các di tích lịch sử văn hoá. Từ cây gỗ mộc mạc, nhờ tài năng của người thợ Sơn Đồng chúng trở thành những pho tượng như từ quá khứ bước ra, trở nên sống động và mang hồn dân tộc. Dấu ấn của bàn tay những nghệ nhân tài hoa, khéo léo của làng được ghi khắc khắp nơi trên cả nước như thành cổ Sơn Tây (Hà Tây), chùa Đò (Hải Phòng), Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội), cố đô Huế…
Trong những năm chiến tranh, cũng như một số làng nghề khác ở miền Bắc, làng điêu khắc Sơn Đồng cũng bị mai một nên những nghệ nhân làm nghề hiện nay chủ yếu trưởng thành theo tập tục cha truyền con nối. Để phát triển hơn nữa làng nghề cũng như đào tạo đội ngũ kế thừa, năm 1984, các bậc nghệ nhân cao niên trong làng như cụ Nguyễn Viết Thạc, cụ Nguyễn Chí Dậu (năm nay đều gần 90 tuổi) đã quyết định mở lớp đào tạo đại trà, trực tiếp cho gần 30 học viên trong làng. Hiện nay, số học viên này đã trở thành những nghệ nhân chủ chốt của làng nghề, có thể kể tên như các anh Nguyễn Viết Thạch, Nguyễn Chí Quảng, Nguyễn Viết Thắng, Trần Đình Cường, Nguyễn Viết Hồng...
Được biết, làng Sơn Đồng hiện có gần 7.800 nhân khẩu, hơn 1.700 hộ, trong đó có hơn 300 hộ chuyên làm nghề mộc với hơn 4.000 nghệ nhân, thợ lành nghề. Năm 2006, giá trị tổng sản phẩm toàn xã đạt 50 tỷ đồng, 80% từ sản xuất, kinh doanh nghề mộc sơn tượng, đồ thờ tự, còn lại chỉ 20% từ nông nghiệp. Tượng của làng hiện cung cấp cho các chùa chiền, đình, đền ở các tỉnh. Thu nhập thợ lành nghề khoảng hơn 2 triệu đồng/tháng, thợ mới học việc 800 ngàn - 1 triệu đồng/tháng, chưa hẳn cao nhưng so với nghề nông thì đời sống khá hơn nhiều.
Hiệp hội làng nghề của làng đã được thành lập năm 2000 giúp cho Sơn Đồng có điều kiện hơn nữa để phát triển, đáp ứng nhu cầu của thị trường trong thời kì hội nhập.
Sản phẩm
Sản phẩm chủ yếu của làng nghề điêu khắc gỗ Sơn Đồng là các tượng Phật, đức Thánh, người anh hùng, các linh vật thờ như ông Ngựa, ông Hạc, hoành phi, cuốn thư, câu đối, ban thờ... Tất cả được sơn son thếp vàng, thếp bạc lung linh mang những nét thiêng liêng.
Nguyên liệu để tạc tượng là gỗ mít. Theo quan niệm dân gian, đấy là loại gỗ "thiêng" thích hợp cho việc chế tác đồ thờ cúng. Gỗ mít có đặc tính dẻo, mềm, thớ dăm nên có độ bền cao, ít nứt nẻ, dễ gọt, tránh được những sơ suất khi đục đẽo. Từ việc đục tách bỏ một khối gỗ để lấy ra một pho tượng là một quá trình sáng tạo đầy sức hấp dẫn. Tuy trong quá trình chế tác có những nét chung, nhưng mỗi nghệ nhân đều có những bí quyết riêng để mỗi sản phẩm đều ẩn chứa những sắc thái độc đáo. Kỹ thuật sơn son thếp vàng cũng kỳ công như nghệ thuật sơn mài. Khi nước sơn lên bóng thì mới dán vàng, dán bạc, loại vàng, bạc này được mua từ làng Kiêu Kỵ (Gia Lâm).
Theo các nghệ nhân, để có được những sản phẩm độc đáo, người thợ phải có cái "tâm" làm nghề để thổi hồn vào mỗi sản phẩm của mình. Tạo tác ra những bức tượng Phật, tượng Thánh, ông Hạc, ông Ngựa, cuốn thư, hoành phi, câu đối, trang trí trên đó long, ly, quy, phượng... thợ điêu khắc Sơn Đồng phải hiểu cội nguồn sâu xa của từng sản phẩm, phẩm chất linh hồn của vị Phật, vị Thánh để dân tôn thờ.
Hiện nay, tại làng nghề Sơn Đồng vẫn còn những cơ sở duy trì công nghệ chế tác từ A - Z của một sản phẩm. Tuy nhiên, trong xu hướng hiện nay, các nghệ nhân cũng đang dần huấn luyện thợ của mình theo hướng chuyên môn hoá, chuyên sâu từng công đoạn để bảo đảm cho sản phẩm đạt độ tinh tế nhất, trau chuốt nhất, đồng thời có thể rút ngắn thời gian thi công.
Đề ngày càng phát triển hơn nữa thương hiệu của một làng nghề, Sơn Đồng còn gặp không ít khó khăn. Thế nhưng, làng cũng có thuận lợi là được sự quan tâm của các cấp chính quyền như đầu năm 2008 UBND tỉnh Hà Tây cũ đã phê duyệt dự án quy hoạch phát triển làng nghề truyền thống Sơn Đồng kết hợp du lịch đến năm 2010, định hướng đến năm 2020. Theo hướng đó, đây sẽ là làng nghề giàu có và hiện đại, nhưng không gian lại hài hòa với nét đẹp truyền thống chất chứa trong từng dáng tượng, nét son trên những câu đối, hoành phi.
Lễ hội
Làng Sơn Đồng thờ 2 vị thần là Thanh Cao và Đào Trực. Tương truyền, cả 2 vị đã có công giúp Lê Hoàn trong cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược (thế kỷ X). Hàng năm vào ngày mồng 6 tháng Hai âm lịch, làng mở hội lễ tế thành hoàng, lễ vật có bò và bốn kiệu bánh dày, cùng với những thức khác và nghi lễ cổ truyền.
Trong hội làng Sơn Đồng, vào buổi chiều, sau khi lễ, có diễn trò múa mo trước bàn thờ thành hoàng ở đình làng, đông đủ trai gái chưa vợ chưa chồng tham gia, một người cầm một bộ nõn nường – tay trái cầm khúc tre (tượng trưng cho dương vật) vừa múa vừa dí dí khúc tre vào mo cau mấy lần (tượng trưng cho việc giao phối). Cuối cùng anh ta tung bộ nõn nường vào đám trai gái. Những trai gái có mặt tranh giành nhau, giật đi, giật lại cố lấy cho được những thứ đó, dù là mảnh rách, khúc gãy của nõn nường, vì theo tục truyền: ai cướp được nõn nường thì sẽ gặp may trong tình duyên, hạnh phúc gia đình và cuộc sống.
Bài viết khác:
- Giới thiệu chung
- Lễ hội vinh danh làng nghề Sơn Đồng tại Hà Nội
Tượng của làng nghề Sơn Đồng nổi tiếng nhất là tượng giả cổ, phục vụ cho nhu cầu trùng tu các di tích lịch sử văn hoá. Từ cây gỗ mộc mạc, nhờ tài năng của người thợ Sơn Đồng chúng trở thành những pho tượng như từ quá khứ bước ra, trở nên sống động và mang hồn dân tộc. Dấu ấn của bàn tay những nghệ nhân tài hoa, khéo léo của làng được ghi khắc khắp nơi trên cả nước như thành cổ Sơn Tây (Hà Tây), chùa Đò (Hải Phòng), Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội), cố đô Huế…
Trong những năm chiến tranh, cũng như một số làng nghề khác ở miền Bắc, làng điêu khắc Sơn Đồng cũng bị mai một nên những nghệ nhân làm nghề hiện nay chủ yếu trưởng thành theo tập tục cha truyền con nối. Để phát triển hơn nữa làng nghề cũng như đào tạo đội ngũ kế thừa, năm 1984, các bậc nghệ nhân cao niên trong làng như cụ Nguyễn Viết Thạc, cụ Nguyễn Chí Dậu (năm nay đều gần 90 tuổi) đã quyết định mở lớp đào tạo đại trà, trực tiếp cho gần 30 học viên trong làng. Hiện nay, số học viên này đã trở thành những nghệ nhân chủ chốt của làng nghề, có thể kể tên như các anh Nguyễn Viết Thạch, Nguyễn Chí Quảng, Nguyễn Viết Thắng, Trần Đình Cường, Nguyễn Viết Hồng...
Được biết, làng Sơn Đồng hiện có gần 7.800 nhân khẩu, hơn 1.700 hộ, trong đó có hơn 300 hộ chuyên làm nghề mộc với hơn 4.000 nghệ nhân, thợ lành nghề. Năm 2006, giá trị tổng sản phẩm toàn xã đạt 50 tỷ đồng, 80% từ sản xuất, kinh doanh nghề mộc sơn tượng, đồ thờ tự, còn lại chỉ 20% từ nông nghiệp. Tượng của làng hiện cung cấp cho các chùa chiền, đình, đền ở các tỉnh. Thu nhập thợ lành nghề khoảng hơn 2 triệu đồng/tháng, thợ mới học việc 800 ngàn - 1 triệu đồng/tháng, chưa hẳn cao nhưng so với nghề nông thì đời sống khá hơn nhiều.
Hiệp hội làng nghề của làng đã được thành lập năm 2000 giúp cho Sơn Đồng có điều kiện hơn nữa để phát triển, đáp ứng nhu cầu của thị trường trong thời kì hội nhập.
Sản phẩm
Sản phẩm chủ yếu của làng nghề điêu khắc gỗ Sơn Đồng là các tượng Phật, đức Thánh, người anh hùng, các linh vật thờ như ông Ngựa, ông Hạc, hoành phi, cuốn thư, câu đối, ban thờ... Tất cả được sơn son thếp vàng, thếp bạc lung linh mang những nét thiêng liêng.
Nguyên liệu để tạc tượng là gỗ mít. Theo quan niệm dân gian, đấy là loại gỗ "thiêng" thích hợp cho việc chế tác đồ thờ cúng. Gỗ mít có đặc tính dẻo, mềm, thớ dăm nên có độ bền cao, ít nứt nẻ, dễ gọt, tránh được những sơ suất khi đục đẽo. Từ việc đục tách bỏ một khối gỗ để lấy ra một pho tượng là một quá trình sáng tạo đầy sức hấp dẫn. Tuy trong quá trình chế tác có những nét chung, nhưng mỗi nghệ nhân đều có những bí quyết riêng để mỗi sản phẩm đều ẩn chứa những sắc thái độc đáo. Kỹ thuật sơn son thếp vàng cũng kỳ công như nghệ thuật sơn mài. Khi nước sơn lên bóng thì mới dán vàng, dán bạc, loại vàng, bạc này được mua từ làng Kiêu Kỵ (Gia Lâm).
Theo các nghệ nhân, để có được những sản phẩm độc đáo, người thợ phải có cái "tâm" làm nghề để thổi hồn vào mỗi sản phẩm của mình. Tạo tác ra những bức tượng Phật, tượng Thánh, ông Hạc, ông Ngựa, cuốn thư, hoành phi, câu đối, trang trí trên đó long, ly, quy, phượng... thợ điêu khắc Sơn Đồng phải hiểu cội nguồn sâu xa của từng sản phẩm, phẩm chất linh hồn của vị Phật, vị Thánh để dân tôn thờ.
Hiện nay, tại làng nghề Sơn Đồng vẫn còn những cơ sở duy trì công nghệ chế tác từ A - Z của một sản phẩm. Tuy nhiên, trong xu hướng hiện nay, các nghệ nhân cũng đang dần huấn luyện thợ của mình theo hướng chuyên môn hoá, chuyên sâu từng công đoạn để bảo đảm cho sản phẩm đạt độ tinh tế nhất, trau chuốt nhất, đồng thời có thể rút ngắn thời gian thi công.
Đề ngày càng phát triển hơn nữa thương hiệu của một làng nghề, Sơn Đồng còn gặp không ít khó khăn. Thế nhưng, làng cũng có thuận lợi là được sự quan tâm của các cấp chính quyền như đầu năm 2008 UBND tỉnh Hà Tây cũ đã phê duyệt dự án quy hoạch phát triển làng nghề truyền thống Sơn Đồng kết hợp du lịch đến năm 2010, định hướng đến năm 2020. Theo hướng đó, đây sẽ là làng nghề giàu có và hiện đại, nhưng không gian lại hài hòa với nét đẹp truyền thống chất chứa trong từng dáng tượng, nét son trên những câu đối, hoành phi.
Lễ hội
Làng Sơn Đồng thờ 2 vị thần là Thanh Cao và Đào Trực. Tương truyền, cả 2 vị đã có công giúp Lê Hoàn trong cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược (thế kỷ X). Hàng năm vào ngày mồng 6 tháng Hai âm lịch, làng mở hội lễ tế thành hoàng, lễ vật có bò và bốn kiệu bánh dày, cùng với những thức khác và nghi lễ cổ truyền.
Trong hội làng Sơn Đồng, vào buổi chiều, sau khi lễ, có diễn trò múa mo trước bàn thờ thành hoàng ở đình làng, đông đủ trai gái chưa vợ chưa chồng tham gia, một người cầm một bộ nõn nường – tay trái cầm khúc tre (tượng trưng cho dương vật) vừa múa vừa dí dí khúc tre vào mo cau mấy lần (tượng trưng cho việc giao phối). Cuối cùng anh ta tung bộ nõn nường vào đám trai gái. Những trai gái có mặt tranh giành nhau, giật đi, giật lại cố lấy cho được những thứ đó, dù là mảnh rách, khúc gãy của nõn nường, vì theo tục truyền: ai cướp được nõn nường thì sẽ gặp may trong tình duyên, hạnh phúc gia đình và cuộc sống.
Bài viết khác:
- Giới thiệu chung
- Lễ hội vinh danh làng nghề Sơn Đồng tại Hà Nội
Cơ sở sản xuất đồ thờ Phương Đông
Địa chỉ: Xóm Thượng - Sơn Đồng - Hoài Đức - Hà Nội - CN Tp. Hồ Chí Minh
Điện thoại: 0126.904.5153 (Mr Đông) Địa chỉ: 258/69 Trần Hưng Đạo, Phường Nguyễn Cư Trinh, Q.I, Tp. HCM
0975.968.568 (Ms Yến) ĐT: 0942.888.948 (Mr Điệp)
Y!M: yen_nguyen1904 Email: [email protected]
Email: [email protected]
Điện thoại: 0126.904.5153 (Mr Đông) Địa chỉ: 258/69 Trần Hưng Đạo, Phường Nguyễn Cư Trinh, Q.I, Tp. HCM
0975.968.568 (Ms Yến) ĐT: 0942.888.948 (Mr Điệp)
Y!M: yen_nguyen1904 Email: [email protected]
Email: [email protected]